Fichas Clínicas

Gastroenterite Hemorrágica (ES)

Síndrome hiperagudo de etiología desconocida, caracterizado por la aparición repentina de vómitos y diarrea con sangre que da lugar a una rápida deshidratación, hemoconcentración e hipovolemia debidas a la gran pérdida de agua y electrolitos, que pasan a la luz intestinal.

Se cree que la causa inicial del proceso sería un incremento a nivel intestinal de la permeabilidad vascular, asociada a una hipersecreción de la mucosa, lo que provocaría el paso a la luz intestinal de hematíes, plasma y fluidos. Este aumento de la permeabilidad sería la consecuencia de una reacción inmunitaria anormal y exagerada a nivel local frente a bacterias o a sus toxinas (similar al shock endotóxico), a algún componente de la alimentación o representaría incluso una reacción de hipersensibilidad tipo I (reacción alérgica mediada por IgE y mastocitos). La hiperactividad y el estrés pueden, según algunos autores, contribuir al desencadenamiento de la patología.

Diversos estudios han asociado esta patología a la presencia de bacterias del género Clostridium, por lo que se había especulado que este microorganismo o sus toxinas podrían ser la causa desencadenante. Sin embargo, actualmente se cree que Clostridium sería sólo un factor complicante, ya que la inflamación y necrosis de la mucosa intestinal que provoca esta bacteria no suele aparecer en los cuadros de enteropatía aguda hemorrágica.

Puede afectar a perros de cualquier edad y raza, pero es más frecuente en adultos jóvenes (2-4 años) de raza pequeña (por ejemplo caniche, Schnauzer, Yorkshire Terrier, pequinés, Bichón Maltés).

Signos clínicos

Suelen presentarse de forma sobreaguda, en animales con buen estado de salud y sin estar asociada a cambios de hábitos (alimentarios, intoxicaciones, etc.). El cuadro clínico se caracteriza inicialmente (aunque no siempre) por vómitos (hemorrágicos o no), diarrea hemorrágica que se desarrolla rápidamente, generalmente de olor fétido y apariencia viscosa al principio,  anorexia, depresión, dolor abdominal y raramente fiebre.

Pueden aparecer indicios de shock, con pulso rápido y débil y con un tiempo de llenado capilar aumentado. Es importante destacar que clínicamente no se aprecia deshidratación (la prueba del pliegue de la piel suele ser normal) debido al curso sobreagudo del proceso.

Interpretación de los análisis

El diagnóstico diferencial debe realizarse por exclusión de otras patologías que cursan con síntomas similares:

  • Gastroenteritis víricas, típicas de cachorros: infección por parvovirus o coronavirus.
  • Enteritis bacterianas: causadas por Salmonella, Clostridium, Campylobacter.
  • Leptospirosis.
  • Pancreatitis aguda.
  • Parasitosis como giardiasis, coccidiosis, trichuriasis, etc.
  • Obstrucción intestinal aguda.
  • Enfermedades gastrointestinales primarias como colitis ulcerativa.
  • Ulceración gastrointestinal por administración no controlada de AINES de uso humano.
  • Hipoadrenocorticismo (enfermedad de Addison).
  • Coagulopatías (intoxicación por rodenticidas, trombocitopenia).
  • Intoxicaciones por plomo, arsénico, talio.

Para su diagnóstico es determinante una buena anamnesis y conocer la patología asociada a estos tóxicos (signos neurológicos, renales, dérmicos, etc.).

Las características más remarcables de la gastroenteritis hemorrágica son la presentación sobreaguda en un animal sano y la hemoconcentración sin deshidratación aparente.

Pruebas Generales

  • Hemograma: La mayoría de pacientes muestran hemoconcentración acusada (HCT: 60-75%) debido a la pérdida aguda e importante de líquidos. Suele aparecer un leucograma de estrés, con leucocitosis, neutrofilia y linfopenia.
  • Bioquímica sanguínea: Pueden elevarse las transaminasas hepáticas por destrucción de hepatocitos debido a la absorción de toxinas e hipoxia hepática. La urea puede estar elevada moderadamente (uremia prerrenal) asociada generalmente a oliguria. Las enzimas pancreáticas están normales o ligeramente incrementadas, lo que nos sirve para descartar una pancreatitis. Las proteínas totales suelen estar normales o disminuidas por la pérdida a nivel entérico. Puede presentarse desequilibrio iónico con hipokalemia.
  • Parásitos en heces: Suelen estar ausentes aunque en algunos casos aparecen como factor asociado.

Pruebas Específicas (diagnóstico diferencial)

  • Pruebas de coagulación: Serán normales excepto en casos avanzados en los cuales puede desencadenarse una CID, generalmente a causa de septicemia. En estos animales encontraremos valores aumentados de TTPa y TP y aumento de los PDF, asociado a disminución del número de plaquetas (trombocitopenia por consumo).
    Coprocultivo: Para enteropatógenos como Salmonella, Campylobacter y Clostridium.
    Determinación de antígenos de parvovirus y coronavirus.
    TLI (tripsina inmunorreactiva): Valores superiores a 49 ng/ml son diagnósticos de pancreatitis aguda.

Bibliografía

  • GUILFORD, W.G.; CENTER, S.A.; STROMBECK,D.R. et al. (1996): Strombeck´s Small Animal Gastroenterology. (3ª ed.) Saunders, pg. 433-435
  • BUSH, B.M. (1999): Interpretation of Laboratory Results for Small Animal Clinicians ( 6ª ed.) Blackwell Science Ltd., pg. 35-42
  • MORGAN, R.V. (1997): Handbook of Small Animal Practice ( 3ª ed.) Churchill Livingstone., pg. 360
  • THE MERCK VETERINARY MANUAL (1998) 8º ed. pg. 302-303
  • GREENE, C. E. (1998 ): Clinical Microbiology and Infectious Diseases of the Dog and Cat. (2ª ed.) Saunders, pg. 608
  • SIMPSON, K.W. (1999): Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice. vol. 29, nº 2, pg. 441-447
  • GERMAN, A.J. (2001): Journal of Veterinary Internal Medicine vol. 15 nº 1, pg.14-25
  • LLOYD-EVANS, L.P. (1978): Veterinary Record vol.103 nº11 pg. 247-248.
  • WEESE, J. S. (2001): Journal of Veterinary Internal Medicine vol. 15 nº 4, pg.374-378
  • RALLIS, T.S. (1996): Veterinary Clinical Pathology vol. 25 nº 2, pg. 65-68
  • TRIBE, G.W. (2001): Veterinary Record vol. 149 nº 10, pg. 310-311
  • LOCHER, C. (2001): American Journal Veterinary Research vol. 62, nº 2, pg. 211-216
  • NELSON, R.W., COUTO, C.G. (2020) Medicina interna de pequeños animales (6ª ed.) EDRA pg 1231-1234.
Análisis Recomendados
Pruebas generales
Hemograma
Bioquímica sanguínea: ALT / AST / Amilasa / Creatinina / Lipasa / PT / Potasio / Urea
Parásitos en heces
Pruebas específicas
No existe ninguna prueba específica para diagnosticar la gastroenteritis hemorrágica. Las pruebas que se proponen a continuación nos servirán para descartar otras patologías.
Pruebas de coagulación (para descartar coagulación intravascular diseminada y otras coagulopatías).
Productos de degradación de la fibrina (P.D.F.) T.T. (tiempo de trombina) T.P. (tiempo de protrombina) T.T.P.a. (tiempo parcial de tromboplastina activado)
Cultivo de heces (para descartar infección bacteriana)
Determinación de antígenos de Parvovirus y Coronavirus caninos en heces (para descartar infección por estos virus en animales jóvenes)
T.L.I. - tripsina inmunorreactiva (si se sospecha de pancreatitis aguda con elevación discreta)
Pode solicitar as análises através da sua área reservada UranoLabPT®. Aceda à sua conta ou registe o seu CAMV.

Mais sobre UranoLabPT

Vantagens
Normas de Obtenção de amostras